شکاف لب و کام(لب شکری) ودرمان ارتودنسی
شکاف لب و شکاف کام ناهنجاری‌های صورت است که در آن بخش‌هایی از صورت که لب بالا و دهان را شکل می‌دهند قبل از تولد به هم متصل نمی‌شوند و شکاف خورده باقی می‌مانند. شکاف‌های مشابه میتوانند در سقف دهان، یا کام رخ دهد، شکاف زمانی اتفاق می‌افتد که بافت کافی در دهان و یا ناحیه‌ی لب وجود ندارد، و بافت‌های موجود نیز به درستی به هم متصل نمی‌شوند. نقص شکاف در لب و دهان در رشد اولیه جنین رخ می‌دهد که در اکثر موارد علت آن ناشناخته است. با این حال، به نظر می‌رسد با عوامل ژنتیکی و عوامل محیطی که مادر در دوران حاملگی در معرض آن بوده است مرتبط است.
شکاف لب و کام چیست؟
شکاف لب (ترک لب بالا) و شکاف کام (ترک سقف دهان) شایع‌ترین نوع از تفاوت مادرزادی صورت هستند. شکاف لب یک طرفه در یک طرف لب بالا رخ می‌دهد و شکاف لب دو طرفه در هر دو طرف لب بالا رخ می‌دهد. در شدید‌ترین حالت، شکاف ممکن است تا پایگاه بینی گسترش یابد.
شکاف کام ترکی در سقف دهان است که انواع مختلفی دارد که از نظر شدت متفاوت است. شکاف کام ناقص تنها شامل بخش V شکل از پشت گلو (زبان کوچک) و کام نرم عضلانی (غشا) می‌شود. شکاف کام کامل در تمام طول کام گسترش یافته است. شکاف کام می‌تواند یک طرفه یا دو طرفه باشد. این امکان وجود دارد که کودک شکاف لب، شکاف کام، یا هر دو شکاف لب و کام را داشته باشد.
علت
علت دقیق شکاف لب و کام ناشناخته است ولی بیشتر اینگونه به نظر می‌رسد که با ترکیبی از عوامل ژنتیکی و محیطی در اوایل دوره‌ی حاملگی مرتبط باشد. همچنین ممکن است که شکاف لب و کام با سایر سندرم‌ها ظاهر شود.
شکاف لب، با یا بدون شکاف کام، می‌تواند در خانواده ادامه یابد. در خانواده‌هایی که علت ژنتیکی است، اغلب به احتمال 50٪ سایر کودکان خانواده نیز با این مشکل متولد خواهند شد. اگرچه، در خانواده‌هایی که در آن هیچ سابقه‌ای از شکاف لب و کام وجود ندارد، احتمال تولد کودکی با شکاف بسیار کم است.
مشکلات شکاف لب و کام
علاوه بر ویژگی‌های فیزیکی مشترک در شکاف لب و کام، کودک ممکن است مشکلات زیر را داشته باشد:
رشد دندان‌ها
دندان‌ها در این منطقه از شکاف ممکن است رشد نکنند و یا به طور نادرست قرار گیرند. این مشکل ممکن است ظاهر کودک و توانایی جویدنش را تحت تاثیر قرار دهد. این امر همچنین به ایجاد تعداد بیشتری حفره و دیگر مشکلات مربوط به دندان و ارتودنسی منجر می‌شود.
مشکل در خوردن
هنگامی که شکاف در کام وجود دارد، مواد غذایی و مایعات ممکن است از دهان به بینی برگردند. در زمان انتظار برای عمل جراحی شکاف کام، بیماران میتوانند از پروتزهای طراحی شده‌ی ویژه برای حفظ جریان مایعات رو به پایین و به سمت معده استفاده کنند، و مطمئن باشند که کودک تغذیه مناسب دریافت خواهند کرد.
مشکلات گفتار
از آنجا که لب بالا و کام به درستی شکل نگرفته است، برای کودکان واضح صحبت کردن مشکل است و ممکن است تو دماغی صحبت کنند که درک گفتارشان مشکل می‌شود، اگر چه برای حل مشکل می‌توان به گفتار درمان مراجعه کرد. لب شکری معمولا به مشکلات گفتاری منجر نمی‌شود. با این حال، اغلب کودکان با شکاف کام میتوانند تا حد زیادی از گفتار‌درمانی سود ببرند.
عفونت گوش
شکاف لب و کام می‌تواند به تجمع مایعات در گوش میانی منجر شود و کودکان را در معرض ریسک بالای عفونت گوش قرار دهد که اگر کاملا درمان نشود، حتی باعث ناشنوایی می‌شود. برای جلوگیری از عفونت، لوله‌های کوچکی برای تسهیل تخلیه‌ی مایع قرار می‌گیرد.
مشکلات دیگر
از مشکلات دیگر شکاف لب و کام می‌توان به سرماخوردگی‌های مکرر، گلو درد، عفونت گوش و مشکلات لوزه و آدنوئید (لوزه سوم) اشاره کرد.
درمان
راه درمان لب شکری و شکاف کام به احتمال زیاد جراحی است، که در آن جراح ارتودنسی کرانوفاشیال و تیمی از متخصصان حضور دارند. بسته به شدت وضعیت، ممکن است بیش از یک عمل جراحی لازم باشد. در کودکان، جراحی معمولا بین سن سه تا شش ماهگی انجام می‌شود.
بسته به شدت شکاف لب یا کام، کودک ممکن است همه یا برخی از اعمال جراحی زیر را نیاز داشته باشد:
- بستن لب: عضلات لب از هم جدا شده را متصل می‌کنند.
- چسبندگی لب و ترمیم قطعی لب برای بهبود فاصله لب و بینی
- جراحی شکاف کام برای بستن کام سخت، افزایش رشد فک، و برای ایجاد گفتار عادی
- جراحی پالاتال برای افزایش طول نرم کام و برای بستن فضای شکاف کام
- جراحی کام نرم برای بستن عضلات یا بهبود کنترل عضلات
- جراحی آدنوئید‌ها و لوزه
- لوله‌های گوش که اغلب همراه با عمل جراحی دیگری برای کاهش مایعات گوش و عفونت گوش پس از آن انجام می‌شود.
جراح ارتودنسی چگونه می‌تواند به کودکان مبتلا به شکاف لب کمک کند؟
کودکان متولد شده با شکاف لب یا شکاف کام ممکن است مشکلات دندانی داشته و نیاز به مراجعه‌های منظم به متخصص ارتودنسی دارند. کودکان متولد شده با شکاف ممکن است نسبت به سایر کودکان دندان‌های کمتر (کمتر از اندازه عادی) یا دندان‌های اضافی (بیش از اندازه عادی) داشته باشند. آنها همچنین احتمالا به دلیل جراحی قبلی که انجام داده‌اند دارای فک بالای باریک هستند و دندان‌هایشان نامرتب و کج می‌شود.
تمیز کردن کامل دندان های نامرتب سخت است بنابراین احتمال پوسیدگی دندان‌ها در کودک متولد شده با شکاف بیشتر است. کودکان متولد شده با شکاف لب یا کام تا رسیدن به سن21 سالگی، در مسیر درمان شکاف مراقبت های ارتودنسی نیز دریافت می‌کنند. زمانی که همه دندان‌های فرد بزرگسال (معمولا در سال‌های اول نوجوانی) بیرون آمد، سیم کشی دندان‌ها به منظور اطمینان از صاف شدن دندان‌ها انجام می‌شود. ارتودنسی در بیمار مبتلا به شکاف لب و کام را می‌توان به چهار دوره مجزا رشد و نمو دندان تقسیم کرد:
- دوره نوزادی و یا قبل از جراحی ارتودنسی (نوزادان)
- رشد دندان‌های شیری (5-6 سال)
- دوره دندانی مختلط (کودکان7-11 سال)
- و رشد دندان دائمی (12/18 سال)
گاهی اوقات کودکان متولد شده با لب شکری یک بریدگی در لثه جلویی دارند و ممکن است جراحی پیوند استخوان نیاز داشته باشند. این جراحی به مهارت متخصصین ارتودنسی و جراحان شکاف نیازمند است.
با رشد کودکان چهره‌شان نیز رشد و نمو می‌یابد. برخی از کودکان متولد شده با شکاف ممکن است نیاز به عمل جراحی هم ترازی آرواره (جراحی ارتودنسی) پیدا کنند تا فک و دندان‌ها به خوبی روی هم چفت و تراز شوند. متخصص ارتودنسی همکاری نزدیک با دیگر اعضای تیم شکاف مانند جراحان، گفتار و زبان درمانگران و روانشناسان بالینی دارد و در جلسات آموزشی مدیریت شرکت می‌کند تا اطمینان حاصل کند که خانواده‌ها به خوبی برای عمل جراحی آماده شده‌اند و کودکان بهترین مراقبت‌های قبل و پس از عمل را دریافت می‌کنند و حداکثر بهره را از عمل جراحی می‌برند.
