پلاک و نگهدارنده حین و بعد از ارتودنسی(ریتینر)؛ثابت و متحرک
احتمال این که دندان‌ها پس از اتمام درمان با ارتودنسی ثابت به سرعت به موقعیت نامرتب اولیه برگردد، وجود دارد. برای جلوگیری از این برگشت باید از ریتینر یا پلاک نگه دارنده ارتودنسی استفاده کرد.
فک همگام با افزایش سن تغییر می‌کند و دندان‌ها نیز در قالب بخشی از فرایند طبیعی پیری نامرتب می‌شود. همان طور که اشاره شد پس از برداشتن بریس ممکن است دندان‌ها به موقعیت اولیه برگردد. بنابراین استفاده درازمدت از پلاک نگه دارنده برای حفظ نتیجه به دست آمده و زیبا نگه داشتن لبخند توصیه می‌شود. اگر اصلاً از نگهدارنده متحرک ارتودنسی استفاده نشود، دندان‌ها به تدریج و به مرور زمان جابجا می‌شود.
ضرورت استفاده از نگه دارنده
استخوان، فیبرهای ارتجاعی و بافت لثوی پیرامون ریشه‌ها دندان‌ها را در جای خود نگه می‌دارد. ارتودنسی و سیم کشی دندان نیروهایی را برای حرکت دادن دندان‌ها و هدایت آنها به سمت موقعیت بهتر به آنها وارد می‌کند. استخوان نیز به موازات حرکت دندان‌ها به آهستگی تحلیل می‌رود و فیبرهای ارتجاعی کشیده می‌شود. برای این که دندان در موقعیت جدید نگه داشته شود، مرحله‌ای به نام نگهدارنده در درمان ارتودنسی در نظر گرفته می‌شود. پس از قرار گرفتن دندان‌ها در موقعیت دلخواه زمان بازسازی و ترمیم فرامی‌رسد. استخوان جدید باید رشد کند و اطراف دندان محکم شود، فیبرهای ارتجاعی تحلیل برود و فیبرهای جدید تولید شود تا دندان را ثابت نگه دارد.
کاربرد دیگر فضانگهدارنده ، حفظ فضا برای رویش دندان‌های دائمی است. اگر دندان شیری کودک زودتر از آن که دندان دائمی برای خارج شدن از لثه آمده شود، بیفتد یا از دست برود، باید از فضا نگهدارنده دندان کودکان به جای دندان شیری استفاده کرد. اگر دندان شیری زودتر از موعد بیفتد، ممکن است دندان آسیاب دائمی به جای درآمدن در فضای مختص به خود در این فضای خالی دربیاید. به این ترتیب زمانی که دندان‌های دائمی بیشتری آماده جوانه زدن باشد، فضای کافی برای درآمدن آنها وجود نخواهد داشت، چون دندان آسیاب جای آنها را پر کرده است.
انواع نگه دارنده
دو نوع نگه دارنده ثابت و متحرک در درمان ارتودنسی مورد استفاده قرار می‌گیرد که در ادامه آنها را توضیح می‌دهیم.
نگه دارنده متحرک
نگه دارنده متحرک از پلاستیک شفاف ساخته می‌شود و باید هر روز از بعدازظهر به بعد و تمام طول شب به مدت حداقل 12 ساعت در نخستین سال پس از درمان فعال در دهان گذاشته شود. بیماران نوجوان باید پلاک ارتودنسی متحرک را هر شب تا سن بیست سالگی استفاده کنند. پلاک نگه دارنده متحرک در درازمدت باید حداقل سه شب در هفته در دهان گذاشته شود. ریتینر متحرک تمام دندان‌ها، از جمله دندان‌های عقب را در موقعیت جدید نگه می‌دارد. اگر ریتینر ثابت نیز تجویز شده باشد، ریتینر متحرک روی آن قرار می‌گیرد تا تاثیر مضاعفی حاصل شود.
نگه دارنده ثابت یا چسبانده شده
نگه دارنده ثابت از سیم ظریفی تشکیل می‌شود که با دقت به سطوح پشتی شش دندان قدامی چسبانده می‌شود و به همین دلیل قابل مشاهده نیست. سیم را میتوان به پشت دندان‌های فک بالا یا پایین یا هر دو متصل کرد. ریتینر ثابت به منظور ثابت نگه داشتن دندان‌های قدامی در طول درمان به کار برده می‌شود و مزیت آن این است که حتی اگر پلاک متحرک را فراموش کنید، ریتینر ثابت اجازه حرکت به دندان‌ها نمی‌دهد.
هربست
دستگاه هربست سریع‌ترین و بهترین دستگاه برای اصلاح اختلال‌های خاص بایت مانند اوربایت و رشد ناکافی فک پایین است. این دستگاه به خوبی داخل دهان جای می‌گیرد، از بیرون دیده نمی‌شود و اثر مورد نظر را 24 ساعت شبانه روز اعمال می‌کند.
از انواع دیگر نگهدارنده میتوان به هدگیر،فورسوس و... اشاره کرد.
مرحله نگه دارنده
ما در ابتدا پایداری دندان‌ها را با کوتاه کردن زمان استفاده از ریتینر و تقلیل ساعات استفاده از آن از تمام وقت به شبانه به روشی کنترل شده و محاسبه شده امتحان می‌کنیم. پایدار ماندن دندان‌ها و کاهش زمان استفاده از ریتینر به عامل‌های متعددی چون شدت مشکل اولیه، همکاری بیمار در طول چند ماه نخست استفاده از نگه دارنده، محل دندان‌های عقل، زبان زدن، دندان قروچه کردن و فشار دادن دندان‌ها روی هم و پشتکار بیمار در استفاده از نگه دارنده بستگی دارد.
ما در پایان مرحله نگه دارنده فعال ارتودنسی از بیماران می‌خواهیم تا ریتینر را حداقل به صورت نیمه وقت در دهان بگذارند تا پایداری درازمدت دندان‌ها تضمین شود. پلاک نگه دارنده با حرکت کردن دندان‌ها سفت می‌شود که در حقیقت این سفت شدن نشانه آن است که مدتی طولانی از نگهدارنده استفاده نشده است. تا زمانی که بتوان ریتینر را به راحتی روی دندان‌ها گذاشت، دندان‌ها ثابت باقی می‌مانند. بدن دینامیک است و همگام با افزایش سن همان طور که پوست چروک می‌خورد و مو سفید می‌شود، دندان‌ها نیز جابجا می‌شود. خوشبختانه این حرکت معمولاً بسیار جزیی و آهسته است، اما درهر حال رخ می‌دهد. هرچه مشکل اولیه دندان‌ها شدیدتر باشد، گرایش دندان‌ها به بازگشت به موقعیت اولیه بیشتر است. استفاده شبانه از ریتینر بهترین راه تضمین حفظ نتیجه درمان ارتودنسی است.
دستورات استفاده از نگه دارنده متحرک
- از ریتینر به صورت تمام وقت استفاده کنید، مگر آن که متخصص ارتودنسی دستور دیگری داده باشد.
- پلاک نگه دارنده را هنگام خوردن دربیاورید و حتماً نگهدارنده را در جعبه مخصوص نگه دارید. اکثر وسایل ارتودنسی در رستوران یا ناهارخوری مدرسه گم می‌شود.
- ریتینر را هنگام شنا کردن دربیاورید.
- پلاک نگه دارنده را در آب داغ، داشبورد داغ ماشین، جیب لباس، ماشین لباسشویی و بین دستمال نگذارید.
- ریتینر را نجوشانید یا در مایکروویو نگذارید.
- نگه دارنده را روزی یک بار با مسواک و خمیردندان با آب گرم و نه داغ تمیز کنید تا پلاک‌های چسبیده روی ریتینر پاک شود و بدبو نشود. پاک کننده‌های مخصوص دندان مصنوعی مانند Efferdent ممکن است باعث تغییر رنگ نگهدارنده شود، پس بهتر است به جای آنها از پاک کننده‌های مخصوص ریتینر مانند Retainer Brite استفاده کنید تا با تغییر رنگ و لکه شدن پلاک مواجه نشوید.
- ریتینر را پس از خارج کردن از دهان در جعبه مخصوص بگذارید. حیوانات خانگی عاشق جویدن این وسیله ارزشمند هستند.
- صحبت کردن با ریتینر در ابتدا دشوار است. اما با تمرین صحبت کردن، بلند خواندن یا آواز خواندن میتوان سریع‌تر به آن عادت کرد.
- ریتینر شکننده است، بنابراین باید از آن مراقبت کرد. اگر پلاک گم شد یا شکست به سرعت با متخصص ارتودنسی تماس بگیرید.
- اگر هرگونه سوال یا نگرانی درباره استفاده از ریتینر دارید، یا پلاک نگهدارنده نیاز به تنظیم دارد با متخصص ارتودنسی تماس بگیرید و از تنظیم خودسرانه آن خودداری کنید.
- همواره هنگام ویزیت ریتینر را به همراه داشته باشید.
- تعویض پلاک نگهدارنده هزینه بالایی دارد، اما با مراقبت از آن میتوان سال‌های سال از آن استفاده کرد.
دستورات استفاده از نگه دارنده ثابت
برای تمیز نگه داشتن ریتینر ثابت باید نکته‌های خاصی را رعایت نمود. هنگام مسواک زدن سطح داخلی دندان‌های پایین و سیم را به خوبی تمیز کنید. اگر پلاک شکست از دستکاری آن خودداری کنید و فوراً با متخصص ارتودنسی تماس بگیرید تا وقت اورژانسی برایتان در نظر گرفته شود.
به علاوه بیمارانی که از دستگاه هربست استفاده می‌کنند باید هنگام غذا خوردن احتیاط کنند. برای مثال غذاهای سرد مانند یخ در بهشت، بستنی قیفی و یخ باعث منجمد شدن سیمان و شل شدن سیم پیچی می‌شود. غذاهای چسبنده مانند شکلات، آدامس و آب نبات نیز بریس را از سطح دندان‌ها جدا می‌کند. غذاهای سفت مانند سبزیجات ترد و شیرینیجات سفت نیز هربست را خم و شل می‌کند. بنابراین در طول درمان ارتودنسی باید از خوردن این خوراکی‌ها خودداری کرد.
مدت زمان استفاده از نگه دارنده
دوره بازسازی معمولاً 9 ماه طول می‌کشد و در این مدت اجازه حرکت کردن به دندان‌ها داده نمی‌شود. بنابراین لازم است نگه دارنده به طور پیوسته، شب و روز استفاده شود. به بیان دیگر ریتینر را باید 23 ساعت از روز در دهان نگه داشت و فقط هنگام غذا خوردن آن را از دهان خارج کرد.
