بهداشت ارتودنسی ؛ مراقبت های حین درمان با بریس‎ها (مسواک،نخ،تغذیه)

حفظ سلامت دهان می‌تواند امری چالش‌برانگیز باشد، بویژه برای نوجوانانی که از وسایل ارتودنسی استفاده می‌کنند. با اینکه پژوهشی مستند برای تعیین بهترین روش‌های حفظ بهداشت دهان و دندان در حین درمان ارتودنسی ارائه نشده است، اما مطمئناً اطلاعات زیادی درباره‌ی چگونگی سالم نگه داشتن دهان در حالت کلی وجود دارد که می‌توان برای چنین شرایطی به آنها استناد کرد. همچنین وسایل و روش‌هایی برای حفظ بهداشت دهان و دندان وجود دارند که بخصوص در از بین بردن پلاک –لایه‌ی باکتریایی که روزانه بر روی سطوح دندان‌ها و وسایل ارتودنسی جمع می‌شود- که دلیل اصلی بیماری‌های دندان است، موثر می‌باشند.

.

اهمیت بهداشت دهان و دندان در حین درمان ارتودنسی

همه‌ی ما می‌دانیم که حفظ بهداشت مناسب دهان و دندان برای هر شخصی مهم است اما در هنگام قرار گرفتن تحت درمان ارتودنسی رعایت این امر حتی ضروری‌تر می‌باشد. زیرا در حالیکه وسایلی که ممکن است در حین درمان ارتودنسی مورد استفاده قرار بگیرند (از جمله ارتودنسی ثابت و متحرک) در اصلاح نامرتبی دندان‌ها بسیار موثر هستند، اما می‌توانند به آسانی موجب گیر کردن ذرات غذا و تشکیل پلاک در اطراف دندان‌ها شوند.

دشمن اصلی بهداشت دهان و دندان، پلاک (لایه‌ی نازکی از رسوبات میکرو ارگانیسم و آلی حاوی باکتری‌های مضر) می‌باشد. وجود بریس‌ها یا سایر ابزار ارتودنسی از بین بردن این پلاک‌ها را دشوارتر می‌کند. باکتری موجود در پلاک قند مواد غذایی را هضم کرده و اسیدی تولید می‌کند که می‌تواند موجب فرسایش دندان‌ها و تحریک لثه‌ها گردد. این شرایط منجر به کرم‌خوردگی دندان، ایجاد لکه‌های سفید روی دندان‌ها، بیماری‌های لثه و بوی بد دهان می‌شود.

از بین بردن پلاک یکی از مهم‌ترین روش‌های حفظ مناسب بهداشت دندان ها و لثه‌ها است. سه روش کلی برای این منظور وجود دارد که شامل رژیم غذایی، نگهداری روزانه ومراقبت های ارتودنسی و معاینه‌ی حرفه‌ای و منظم دندان‌ها می‌باشد. در صورت رعایت تمامی این موارد به بهترین شکل از دندان‌ها محافظت می‌شود.

بهداشت دهان و دندان در نوجوانان

در نوجوانان از برخی جهات خطر ابتلا به بیماری‌های دندان در حین درمان ارتودنسی بیشتر از بزرگسالان می‌باشد. برخی از دندان‌های یک نوجوان به تازگی بیرون آمده‌اند و بنابراین مقاومت کمتری در برابر پوسیدگی دارند. تغییر میزان هورمون در طول رشد به طرق مختلفی بر سلامت نوجوانان تاثیر می‌گذارد. حتی بافت‌های لثه نیز می‌توانند نسبت به پلاک حساس‌تر شوند که ممکن است منجر به بیماری‌های لثه گردد.

مراقبت و بهداشت دهان ودندان در حین درمان ارتودنسی  

بهداشت دهان و دندان و رژیم غذایی

مصرف رژیم غذایی سالم و مقوی که میزان قند و کربوهیدرات‌های فرآوری شده‌ي آن کم است در حفظ بهداشت دهان و دندان اهمیت زیادی دارد. همچنین پرهیز از تنقلات ناسالم در بین وعده‌های غذایی از جمله نوشابه و نوشیدنی‌های انرژی‌زا نیز به همین اندازه مهم است. این نوشیدنی‌ها دارای قند بالایی هستند و بسیار اسیدی می‌باشند که می‌تواند موجب خوردگی و پوسیدگی مینای دندان شود. جدا کردن مواد غذایی و پلاکی که بر روی دندان‌ها و وسایل ارتودنسی جمع می‌شوند می‌تواند دشوار باشد.

آنچه که می‌خورید می‌تواند بر نوع باکتری موجود در پلاک که بر روی وسایل ارتودنسی چه از نوع ثابت و چه متحرک جمع می‌شود، تاثیر بگذارد. به علت رابطه‌ی پوسیدگی دندان با بیماری‌های لثه، کنترل آن در طول درمان ارتودنسی اگر مهم‌تر نباشد، کم اهمیت‌تر نیز نیست. در فردی که دارای سیم‌کشی دندان است، ایجاد پلاک‌ها بر روی دندان‌های وی معمولاً دو یا سه برابر سایر افراد می‌باشد.

نگهداری روزانه از دندان‌ها 

با توجه به اینکه شرایط هر شخصی متفاوت با دیگری است، خطر ایجاد بیماری‌های دندان نیز متفاوت می‌باشد. از این رو مراجعه‌ی منظم به دندانپزشک یا متخصص بهداشت دهان و دندان در حین درمان ارتودنسی به منظور بررسی وضعیت سلامت دندان‌ها و خطر ابتلا به بیماری و نیز ارائه‌ی توصیه‌ها و درمان‌های اختصاصی از اهمیت زیادی برخوردار است. برنامه‌ی روزانه‌ی بهداشت دهان و دندان باید شامل مراحل زیر باشد:

مسواک زدن 

شستشوی دهان با آب بعد از خوراکی‌ها باعث می‌شود مواد غذایی که به اطراف بریس‌ها چسبیده‌اند جدا شوند. بعد از خوردن باید حتما بریس‌ها را مسواک بزنید. شیوه مسواک زدن در دوره درمان ارتودنسی کمی با مسواک زدن معمولی متفاوت است و ممکن است عادت کردن به آن نیاز به زمان داشته باشد. متخصصین ارتودنسی  جزئیات مربوط به دستورالعمل‌های مسواک زدن را در اختیار بیماران قرار خواهند داد و آن‌ها را راهنمایی خواهند کرد. درصورتی که احساس می‌کنید به کمک بیشتری نیاز دارید و یا تمیز کردن بریس‌ها همچنان برایتان دشوار است حتما با مطب دندانپزشکی تماس بگیرید.

بهتر است از مسواک برقی یا مسواک‌های دستی حاوی پرزهای نرم و متوسط استفاده کنید. باید با دقت  دندان‌ها را مسواک بزنید و مطمئن باشید که تمام پسماندهای غذایی از اطراف بریس‌ها جدا شدند. مسواک را در بالای براکت و در زاویه 45 درجه به سمت پایین و در پایین براکت و در زاویه 45 درجه به سمت بالا نگه دارید. اگر به هر دلیلی نمی‌توانید مسواک بزنید حتما دهان را چندین بار با آب ( یا دهان‌شویه) بشویید و در اسرع وقت مسواک بزنید.

آلرت شود

 اگر دوست دارید دندان‌های سفید، درخشان و لبخند زیبایی داشته باشید می‌توانید به فکر درمان سفید کردن دندان‌ها  باشید. این درمان را می‌توان هم در مطب و هم در خانه انجام داد و با رفع لکه و تغییر رنگ دندان‌ها به لبخند زیبا دست یافت.

تمیز کردن بین دندان‌ها

تمیز کردن بین دندان‌ها را می‌توان با استفاده از نخ دندان‌های مخصوص و نیز مسواک‌های بین دندانی بسیار کوچک انجام داد. ثابت شده است که بیماران ارتودنسی که از نخ دندان استفاده می‌کنند دارای لثه‌هایی سالم‌تر و با التهاب کمتر در مقایسه با سایرین می‌باشند، هرچند نخ دندان کشیدن و مراقبت از ارتودنسی  زمان‌بر است. یک وسیله‌ی شست‌شوی دهان که آب را با فشار اسپری می‌کند روش موثر دیگری برای تمیز کردن بین دندان‌ها است.

در طول درمان ارتودنسی باید حداقل یک بار در روز از نخ دندان استفاده شود. با اینکه این کار با وجود بریس‌ها سخت‌تر می‌باشد، اما محصولات مخصوصی موجود می‌باشند –از جمله Floss threaders و انواع خاصی از نخ دندان- که می‌توانند به استفاده‌ي آسان‌تر از نخ دندان بین سیم‌ها و خط لثه کمک کنند.

مسواک زدن

مسواک زدن به تنهایی نمی‌تواند کاملاً پلاک‌ها را از بین ببرد. اما بخش مهمی از برنامه‌ی بهداشت دهان و دندان می‌باشد. با اینکه شواهد قطعی مبنی بر اینکه مسواک‌های برقی بهتر از مسواک‌های معمولی عمل می‌کنند وجود ندارد، اما بسیاری از دندانپزشکان و متخصصین بهداشت دندان استفاده از آنها را بویژه در حین درمان ارتودنسی توصیه می‌کنند. بنابراین بهتر است هر دو را امتحان کنید تا مشخص شود که کدام یک برای شما تاثیر بهتری دارد.

مسواک زدن در هنگام ارتودنسی مستلزم تمیز کردن زیر و روی سیمی که از میان براکت‌ها عبور می‌کند، می‌باشد.

در صورت استفاده از نگه‌دارنده‌ها و ابزار متحرک ارتودنسی، آنها نیز باید روزانه مانند دندان‌ها مسواک زده شوند. همچنین ممکن است استفاده از یک محلول پاک کننده نیز توصیه شود، اما نباید همراه با آب گرم مصرف شود زیرا می‌تواند موجب تغییر شکل پلاستیک نرم شده و آن را غیر قابل استفاده کند. این وسایل متحرک زمانی که در داخل دهان قرار ندارند باید در محفظه‌ی مخصوص خود قرار گیرند.

مراجعه‌ی منظم به متخصص ارتودنسی 

مراجعه‌ی منظم به متخصص ارتودنسی به این معنی نیست که نیازی به مراجعه‌ی منظم به دندانپزشک نمی‌باشد. در حقیقت انجام این کار برای مراقبت بعد از ارتودنسی اهمیت بسیار زیادی دارد. در حالی که ما بر ردیف کردن دندان‌های شما تمرکز می‌کنیم، دندانپزشک با معاینات کامل، تمیز کردن دندان‌ها و مراقبت از ارتودنسی از سالم ماندن دندان‌ها اطمینان حاصل می‌کند. درمان ارتودنسی یک تلاش گروهی است که هر یک - شامل متخصص ارتودنسی، شما و دندانپزشک – نقش مهمی در موفقیت آن دارند. هدف این گروه یک چیز است: ایجاد لبخندی زیبا برای شما.

دارو برای تسکین درد ارتودنسی

بعد از قرارگرفتن بریس‌ها در دهان معمولا دندان‌ها به مدت 2 تا 3 روز درد می‌کنند. هر قرص مسکنی نظیر پاراستامول که اغلب جهت تسکین سردرد مصرف می‌شوند می‌توانند درد ناشی از ارتودنسی را تسکین دهند. بنابراین در چنین شرایطی می‌توانید از قرص‌های سردرد نظیر پاراستامول استفاده کنید. توصیه می‌شود داروی مسکن را بیشتر از میزان تجویز شده مصرف نکنید. ناگفته نماند که کودکان زیر16 سال نباید آسپرین مصرف کنند.

تعویض منظم کش ارتودنسی

کش‌های ارتودنسی که به بریس‌ها متصل هستند ( رابر بند) با وارد کردن فشار مناسب به دندان‌ها موجب حرکت آن‌ها می‌شوند. برای این‌که این فشار به‌صورت ثابت باقی بماند کش‌ها باید تمام مدت روی دندان‌ها باشند و هر روز آن‌ها را تعویض کرد. عدم استفاده از آن‌ها باعث می‌شود دوره درمان طولانی‌تر شود. بنابراین بهتر است این موارد را به خاطر بسپارید:

·        از آن‌جایی که گذاشتن کش‌ها روی دندان‌ها به عهده خود بیمار است، بهتر است طبق دستورالعمل دندانپزشک از آن‌ها استفاده کنید. فقط موقع مسواک زدن دندان‌ها، لثه‌ها و بریس‌ها می‌توانید کش‌ها را از دهان خارج کنید. بعد از مسواک باید بلافاصله کش‌ها را روی دندان‌ها قرار دهید.

·        همیشه تعدادی کش همراه خود داشته باشید تا درصورت پاره شدن بتوانید سریع تعویض کنید. اگر تعداد کش‌های شما کم است حتما با مطب تماس بگیرید. ما دراسرع وقت تعدادی کش برای شما ارسال خواهیم کرد. اگر یک روز فراموش کردید از کش‌های مخصوص ارتودنسی  استفاده کنید لزومی ندارد روز بعد از دو تا کش استفاده کنید. کافی است طبق دستورالعمل دندانپزشک پیش بروید.

·        کش‌ها خیلی زود خراب میشوند. هنگامی که کش‌ها خاصیت ارتجاعی خود را از دست میدهند نمیتوانند فشار مناسب را به دندانها و لثه ها وارد کنند. نکته مهم این است که کش‌ها را طبق دستور پزشک حتی اگر پاره نشدند نیز تعویض کنید.

·        اگر کشها زود پاره می شوند، سیم یا بندها شل می‌شوند و هوک یا قلاب زود می‌شکنند منتظر وقت ملاقات بعدی نباشید و حتما در اسرع وقت به مطب مراجعه کنید چراکه چنین مشکلاتی باید سرایعا اصلاح شوند.

سایر مراقبت‌های بعد از ارتودنسی

·        اگر سیم ارتودنسی موجب سوزش و تحریک می‌شود با کمک پاک کن ته مداد یا موچین ابرو سر سیم را به محل اولیه برگردانید. هرگز با انگشت سیم را دستکاری نکنید. اگر نتوانستید سیم را از بافتی که در داخل دهان  دچار آسیب شده دور کنید می‌توانید انتهای آن را با مقدار کمی موم ، پنبه یا کمی آدامس بدون قند بپوشانید.

·        اگر سیم اصلی از لوله یا تیوب پشت دندان مولار بیرون زد سعی کنید با یک موچین سیم را به جای اصلی خود برگردانید. اگر سیم در جای خود قرار نمی‌گیرد مقداری موم روی آن بگذارید. اگر سیم به  داخل دهان شما گیر می‌کند و از طرفی قرار دادن موم تاثیری در این وضعیت ندارد جهت دریافت کمک تخصصی حتما با شماره تلفن 01329284419 تماس بگیرید.

·        کنده شدن فضانگهدارنده لاستیکی معمولا شرایط اورژانسی نیست. در چنین شرایطی نیازی به اقدام خاص نیست فقط سعی کنید جداکننده یا فضانگهدارنده‌ها را در جای خود نگهدارید چراکه وجود آن‌ها ضروری است. از مصرف خوراکی‌های چسبنده که ممکن است موجب کنده شده فضانگهدارنده شود خودداری کنید.

·        اگر یک براکت شل شد نگران نباشید چراکه براکتها معمولا با کمک حلقه کوچک کشی و رنگی به سیم اصلی متصل خواهد ماند. شل شدن براکت می‌تواند درمان را چند روزی به عقب بیندازد. بنابراین وظیفه بیمار این است که هر روز براکت‌ها را با دست چک کند تا مطمئن شود که آن‌ها  به درستی روی دندان‌ها قرار گرفتند. اگر بریس در اطراف سیم آویزان شده و موجب اذیت شما می‌شود می‌توانید با کمک موچین آن را به حالت اول خود برگردانید.

·        اگر یک تکه از بریس شکست، تکه شکسته شده را نگهدارید و جهت ترمیم در اسرع وقت با مطب تماس گرفته و یک وقت ملاقات تنظیم کنید.

·        اگر تکه‌ای از تجهیزات ارتودنسی را بلعیدید خونسردی خود را حفظ کنید. در چنین شرایطی تکه بلعیده شده وارد معده شده و با مدفوع دفع خواهد شد. با وجود این‌که این مورد بعید است اما اگر دچار اختالات تنفسی شدید باید سریعا به فکرمراقبت‌های پزشکی باشید. با کمک اشعه ایکس می‌توان محل دقیق تکه بلعیده شده را تشخیص داد.

·        اگر بریس متحرک ترک خورد، ریتینر یا نگهدارنده را از دهان خارج کرده و تمام قطعات را جهت ترمیم همراه خود به مطب ببرید.

·        اگر لثه، زبان و داخل گونه دچار بریدگی شد به مدت چند دقیقه انگشت را روی محل خونریزی قرار دهید. اگر خونریزی قطع نشد با دندانپزشک تماس بگیرید.

استفاده از تجهیزات متحرک بعد از درمان ارتودنسی

·        لطفا طبق دستور دندانپزشک تمام مدت حتی در حین خواب ارتودنسی متحرک را استفاده کنید. این کار موجب می‌شود دوره درمان کوتاه شده و بهترین نتایج ممکن را از درمان کسب کنید.

·        در هر جلسه ویزیت حتما تجهیزات ارتونسی را با خود همراه داشته باشید.

·        برای این‌که پلاک‌ها از سطوح دندان پاک شوند باید روزی 2 بار صبح و شب ارتودنسی متحرک را با مسواک و خمیر دندان تمیز کنید.

·        لطفا هر موقع که ارتودنسی متحرک را استفاده نمی‌کنید آن را داخل ظرف مخصوصی که به شما داده می‌شود نگهداری دارید.

·        اگر حیوان خانگی دارید ارتودنسی متحرک خود را دور از دسترس قرار دهید. حیوانات بزاق دهان را دوست دارند و از جویدن وسایل ارتودنسی لذت می‌برند.

·        ارتودنسی متحرک را داخل یا روی دستمال نگذارید. بسیاری از ارتودنسی‌های متحرک بدین طریق به‌صورت اتفاقی می‌شکنند.

·        هنگام انجام فعالیت‌های فیزیکی می‌توانید ارتودنسی متحرک را از دهان خارج کنید اما جهت مراقبت از لثه‌ها، دندان‌ها و لب‌ها استفاده از محافظ دهان  را فراموش نکنید.