کراس بایت (داخل تر بودن دندانهای بالا نسبت به فک پایین)
آیا تا به‌حال اصطلاح کراس بایت را شنیده‌اید؟ آیا تا به حال دندانپزشکی به شما گفته که دندانهای کودک شما دارای ناهنجاری کراس بایت است و یا اخیرا متوجه چنین موردی در وضعیت دندانهای کودک خود شدید. کراس بایت (داخلتر بودن برخی از دندانهای بالا نسبت به دندانهای پایین) حالتی است که در آن یک یا چند دندان فک بالا از فک پایین عقب‌تر هستند. این عارضه ممکن است در دندانهای یک طرف دهان و یا هر دو طرف رخ دهد. به‌عبارت ساده‌تر وقتی یک یا چند دندان از فک بالا به سمت زبان یا گونه متمایل می‌شوند و با دندانهای مقابل در فک پایین منطبق نیستند به‌احتمال زیاد ناهنجاری کراس بایت در دندان‌ها رخ داده است. شاید این اصطلاح برای بسیاری از مردم ناآشنا و نگران‌کننده باشد اما حقیقت این است که این مشکل رایج بوده و با ارتودنسی به راحتی قابل درمان است. با خواندن این مقاله متوجه می‌شوید که دلایل ایجاد کراس بایت چیست، چگونه در دندان‌ها اتفاق می‌افتد و چگونه می‌توان آن را درمان کرد.
کراس بایت چیست؟
کراس بایت در اصطلاح به حالتی گفته می‌شود که در آن دندانهای فک بالا و پایین همتراز نیستند. این عارضه با معاینه ساده دندان‌ها قابل تشخیص است. در حالت معمولی دندانهای فک بالا کمی جلوتر از دندانهای فک پایین قرار دارند. در کراس بایت دندان و یا دندان‌ها در یک منطقه خاص دهان در وضعیت نادرستی قرار دارند. این مشکل ممکن است در یک دندان و یا چندین دندان‌ها رخ دهد.
علت‌ها
عوامل مختلفی که ممکن است موجب این ناهنجاری دندانی شوند عبارتند از:
عوامل ژنتیکی
این مشکل تا حدی ارثی است و ریشه ژنتیک دارد، یعنی پدر و مادرهایی که خود مبتلا به این بی‌نظمی دندانی بودند احتمال ابتلای کودکانشان نیز زیاد است.
اندازه فک
افرادی که فک بالای آن‌ها کوچکتر بوده و یا فک پایین آن‌ها خیلی بزرگ است بیشتر در معرض ابتلا به این ناهنجاری دندانی هستند.
رشد دندانی
کودکانی که دندانهای شیری آن‌ها دیرتر از معمول می‌افتند بیشتر در معرض این مشکل هستند چرا که تاخیر در افتادن دندانهای شیری موجب می‌شود دندانهای دائمی به‌شکل درستی رشد نکنند.
بزرگ شدن لوزه‌سوم و لوزه‌ها
کودکانی که لوزه سوم و یا لوزه‌های آن‌ها بزرگ شده معمولا مجبورهستند به جای بینی از راه دهان تنفس کنند. تنفس از راه دهان موجب می‌شود که زبان در سقف دهان قرار بگیرد. این حالت با گذشت زمان بر رشد فک تاثیر گذاشته و موجب ناهنجاری کراس‌بایت یا بایت معکوس در دندان‌ها می‌گردد.
انواع کراس‌بایت
سه نوع کراس‌بایت وجود دارد که دو نوع آن‌ها رایج و یک مورد دیگر نادر می‌باشد.
- کراس‌بایت خلفی: در انتهای دهان رخ می‌دهد. یعنی دندانهای عقب فک بالا پشت دندانهای پایین قرار دارند.
- کراس‌بایت قدامی: درجلوی دهان اتفاق می‌افتد. یعنی دندانهای پیشین فک بالا عقب‌تر از دندانهای پایین است.
- کراس‌بایت باکال یا گونه‌ای: این ناهنجاری بسیار نادر و درعین حال بسیار شدید است. در این حالت دندانهای بالای یک طرف به گونه بسیار نزدیک‌تر بوده و روی دندانهای پایین منطبق نیستد.
مشکلات مرتبط با کراس‌بایت
افرادی که دچار کراس بایت خفیف هستند ممکن است با مشکل دندانی مواجه نشوند ولی بالعکس افرادی که دارای ناهنجاری کراس‌بایت نسبتا شدید و یا شدید هستند قطعا با مشکلات دندانی زیادی در زندگی مواجه خواهند شد. دراین قسمت به برخی از مشکلات دندانی مرتبط با کراس بایت می‌پردازیم:
- ساییدگی و پوسیدگی دندان: هنگامی که فک در جایگاه مناسب خود قرار ندارد طبیعتا برخی دندان‌ها تحت فشار قرار می‌گیرند. این امر با گذشت زمان به مینای دندان آسیب زده و موجب ترک و پوسیدگی دندان‌ها می‌شود.
- خطر ابتلا به بیماری‌های لثه: مسواک زدن و استفاده از نخ دندان به‌طرز صحیح برای افرادی که دارای دندانهای کراس‌بایت هستند طبیعتا سخت‌تر است در نتیجه بستر مناسبی برای پنهان شدن باکتری‌ها در دهان فراهم می‌شود. این امر خطر بیماری‌های لثه را افزایش داده و در نهایت منتهی به افتادن دندان، آسیب استخوان وحتی بیماری قلبی می‌شود.
- تاثیر بر ظاهر و لبخند: دندانهای کراس بایت (داخلتر بودن برخی از دندانهای بالا نسبت به دندانهای پایین) خصوصا دندانهای پیشین که به وضوح قابل رویت هستند از جذابیت لبخند درچهره می‌کاهند. کراس‌بایت حتی در حالت خفیف موجب خجالت فرد شده و اعتماد به نفس او را کمتر می‌کند.
- اختلالات مفصل گیجگاهی-فکی(TMJ): افرادی که دارای دندانهای کراس‌بایت هستند بیشتر در معرض ابتلا به اختلالات مفصل گیجگاهی-فکی هستند. این اختلال در مفصلی صورت می‌گیرد که فک بالا و پایین را به‌هم متصل می‌کند. TMJ می‌تواند منجر به گوش درد، درد در ناحیه فک، بی‌حسی صورت و شماری ازعلائم ناخوشایند دیگر گردد.
درمان کراس‌بایت
متخصصین ارتودنسی برای پیشگیری از مشکلات مرتبط با انحراف فک‌ها همیشه درمان کراس بایت را توصیه می‌کنند. درمان‌ها دراین حالت متغییر است و می‌تواند گزینه‌های درمانی مختلفی را شامل شود. ارتودنتیست‌ها برای اصلاح کراس بایت ممکن است به یک درمان و یا بیش از یک درمان متوسل شوند.
وسیع‌کننده کام یا پالاتال اکسپندر
وسیع‌کننده کام یا اکسپندر از وسایل ارتودنسی است که در سقف دهان نزدیک دندانهای پیش آسیا و اولین دندانهای آسیای دائمی کار گذاشته می‌شود. این وسیله مجهز به یک پیچ در مرکز است که در صورت نیاز می‌توان پالاتال اکسپندر را در خانه به میزان مشخص سفت وتنظیم کرد.
استفاده از اکسپندرها در افرادی که در سن رشد هستند و هنوز رشد فک آن‌ها متوقف نشده است تاثیر چشمگیری در درمان و اصلاح کراس بایت یا بایت معکوس دارند. بنابراین متخصصین ارتودنسی معمولا از این وسیله در افراد کمتر از 14 تا 16 سال استفاده می‌کنند.
وسیع‌کننده کام با فشار آرامی که به سقف دهان وارد می‌کند موجب می‌شود دو استخوانی که از کام نرم حمایت می‌کنند به سمت بیرون حرکت کنند. این امر موجب افزایش سایز فک و در نتیجه رفع نامرتبی دندان‌ها شود.
بریس‌های ارتودنسی یا سیم‌کشی دندان‌ها
بریس‌ها از وسایل ارتودنسی هستند که از دو بخش، براکت‌های فلزی و سیم تشکیل شده‌اند. براکت‌ها قطعات کوچک مربع شکل هستند که روی دندان نصب می‌شوند و توسط سیم بهم وصل می‌شوند. براکت‌ها معمولا ازجنس فلز و یا سرامیک هستند.
استفاده از بریس برای درمان کراس‌بایت در تمام سنین موثر است. بریس‌ها با فشاری که به دندان وارد می‌کنند موجب می‌شوند دندان‌ها به تدریج و با گذشت زمان تغییر وضعیت بدهند. سیم‌کشی دندان موجب اصلاح مشکلات دندانی ناشی از کراس‌بایت از جمله: کجی دندان، اختلالات فک و همچنین اوربایت می‌گردد.
ارتودنسی نامرئی
ارتودنسی نامرئی نوعی ارتودنسی متحرک است که ازمواد پلاستیکی شفاف ساخته شده‌اند و باید تقریبا تمام طول روز روی دندانهای بیمار قرار بگیرند. مزیت این نوع ارتودنسی این است که هنگام مسواک زدن و خوردن غذا می‌توان به سهولت از دهان خارج کرد. استفاده از ارتودنسی نامرئی درطول روز برای بیماران ضروری است و نباید فراموش کنند بنابراین متخصصین ارتودنسی معمولا از این نوع ارتودنسی برای اصلاح و درمان کراس بایت (داخلتر بودن برخی از دندانهای بالا نسبت به دندانهای پایین) بزرگسالان و یا نوجوانان بالغ استفاده می‌کنند.
عملکرد ارتودنسی نامرئی همانند بریس‌ها می‌باشد، یعنی با اعمال فشار تدریجی روی دندان‌ها موجب تغییر وضعیت آن‌ها می‌شوند. با وجود ارتودنسی نامرئی در دهان و حرکت فک، شما به مرورشاهد مرتب شدن دندان‌هایتان خواهید شد.
