انواع وسایل و تجهیزات ارتودنسی(بریس،پلاک،کش، هدگیر)
معمولاً هر وقت کسی به اصطلاح ارتودنسی یا متخصص ارتودنسی اشاره می‌کند، به طور ناخودآگاه تصاویری از بریس‌های فلزی و سیم‌کشی دندان‌ها و تجهیزات ارتودنسی در ذهن ما مجسم می‌شود. البته با وجود آنکه سیم‌کشی دندان‌ها مهم‌ترین زمینه فعالیت تخصصی در ارتودنسی به شمار می‌رود، اما خدمات ارتودنسی در عمل فقط به سیم‌کشی دندان‌ها محدود نمی‌شود، بلکه خدمات گسترده دیگری بخصوص به منظور مرتب کردن دندان‌ها و اصلاح موقعیت فک‌ها را نیز شامل می‌شود. متخصصین ارتودنسی خدمات و روش‌های درمانی و وسایل ارتودنسی بسیار زیادی را برای رفع این گونه مشکلات در بیماران ارائه می‌دهند. در این مقاله توضیحاتی در مورد خدماتی که متخصصین ارتودنسی انجام می‌دهند، ارائه می‌کنیم.
سیم‌کشی
اگرچه سیم‌کشی دندان‌ها تنها خدماتی نیست که متخصصین ارتودنسی ارائه می‌کنند، اما در واقع اولین و مهم‌ترین درمان ارائه شده توسط آنهاست. سیم‌کشی شامل استفاده از براکت‌ها، سیم‌ها و کش‌هایی است که برای یک دوره زمانی معین به طور پیوسته به دندان‌ها بسته می‌شوند تا دندان‌ها را صاف و ردیف کنند. سیم‌کشی دندان‌ها برای تعداد زیادی از افرادی که به دنبال اصلاح طرح لبخندو ایجاد دندان‌هایی زیبا و بی‌نقص هستند، انجام می‌شود. علاوه بر آن از سیم‌کشی دندان‌ها به منظور درمان انواع ناهنجاری‌های فک و دندان از جمله اوربایت،آندربایت، شلوغی دندان‌ها، کراس بایت و یا فاصله زیاد بین دندان‌ها در افرادی که با این مشکلات مواجه هستند، استفاده می‌شود. همان طور که می‌دانید، اغلب بریس‌هایی که برای سیم‌کشی دندان ها استفاده می‌شوند از نوع فلزی هستند و برای کودکان از کش‌های رنگی و جالب در براکت‌های آن استفاده می‌شود. اما براکت‌های نوع سرامیکی و شفاف یا بیرنگ نیز وجود دارد که از آنها برای افرادی که نمی‌خواهند سیم‌کشی دندان‌هایشان خیلی مشخص باشد، استفاده می‌شود.
کش‌های ارتودنسی (کش لاستیکی)
استفاده از کش ارتودنسی (یا کش‌های لاستیکی) باعث بهبود همردیفی بین دندان‌های بالا و پایین می‌شود. بیماران باید کش‌های ارتودنسی را طبق دستور متخصص استفاده کنند و به خاطر داشته باشند که اگر این کش‌ها دقیقاً مطابق با دستور تجویز شده استفاده شوند، کارآیی آنها بسیار بیشتر خواهد بود.
بریس‌های متحرک
بریس‌های متحرک نیز مانند سیم‌کشی‌های سنتی، به صاف و مرتب شدن دندان‌ها کمک می‌کنند. از این بریس‌ها برای افرادی استفاده می‌شود که می‌خواهند مشکل آندربایت، اوربایت، اپن بایت، کراس بایت و یا شلوغی و بی‌نظمی دندان‌های خود را درمان کنند. بریس‌های متحرک غالباً به شکل باکس های شفاف و نامرئی هستند که به صورت سفارشی و متناسب با اندازه دندان‌های شما ساخته می‌شوند و به شکل یک قالب بر روی دندان‌ها قرار می‌گیرند تا آنها را مرتب کرده و طرح لبخند شما را اصلاح کند. این بریس‌ها از جنس مواد پلاستیکی ساخته می‌شود تا در ظاهر از دید دیگران کاملاً مخفی باشد.
فضا نگه‌دارنده
هنگامی که دندان‌های شیری کودکان زودتر از زمان معمول خود می‌افتد، باید به جای آنها از وسایل ارتودنسی بنام فضا نگه‌دارنده استفاده شود تا دندان‌های دیگر به طرف فضای خالی ایجاد شده در اثر افتادن آن دندان رشد نکنند. از فضا نگه‌دارنده‌ها برای خالی نگه داشتن این فضا تا زمانی که دندان‌های شیری بریزند و دندان‌های دائمی به جای آنها شروع به رشد کنند، استفاده می‌شود. فضا نگه‌دارنده‌های نوع ثابت از یک نوار فلزی و یک سیم فلزی تشکیل شده‌اند. نوار فلزی به دور یک دندان ثابت در کنار جای خالی دندان افتاده بسته می‌شود و سیم فلزی تا دندانی که در سمت دیگر این فضای خالی قرار دارد، کشیده می‌شود تا به دندان‌های کناری فشار آورده و فضای خالی را باز نگه دارد.
فاصله‌گذارها
فاصله‌گذارها در واقع حلقه‌های لاستیکی کوچکی هستند که در بین دندان‌های شما قرار داده می‌شوند تا به آنها فشار آورده و بین دندان‌ها فاصله ایجاد کنند تا در جلسه بعدی بتوان از این فاصله‌ها برای نصب کش‌های ارتودنسی استفاده کرد. در واقع فاصله‌اندازها قبل از آنکه متخصص ارتودنسی کش‌های لاستیکی را به دندان‌های شما ببندد، از بین دندان‌ها برداشته می‌شوند. جنس و شکل فاصله‌اندازها به گونه‌ای طراحی شده است که غذاهای چسبنده، خلال دندان و نخ دندان به آنها گیر نمی‌کند.
هربست (Hebst)
هربست (Herbst) وسیله‌ای است از طریق فشار دادن فک پایینی به طرف جلو و دندان‌های آسیاب بالایی به طرف عقب، باعث کاهش شدت عارضه اوربایت می‌شود. این وسیله ثابت اغلب برای جوانان و نوجوانان استفاده می‌شود و باید به مدت حدود 12 تا 15 ماه در دهان باقی بماند.
وسایل مخصوص اصلاح موقعیت فک
ابزارهای مخصوص اصلاح وضعیت فک‌ها که بعضاً به آنها اسپلینت هم گفته می‌شود، به منظور حرکت دادن فک بالایی یا پایینی برای ایجاد حالت متقارن و طبیعی در وضعیت کلی فک استفاده می‌شود. متخصصین ارتودنسی اغلب از این وسیله برای درمان بیمارانی که از بیماری مفصل فک (TMJ) رنج می‌برند، استفاده می‌کنند.
پوزیشنر
از پوزیشنر (Positioner) به منظور کامل کردن جابه‌جایی دندان‌ها در اواخر دوره درمان ارتودنسی شما استفاده می‌شود. در صورت استفاده صحیح و همکاری کامل با متخصص ارتودنسی، شما فقط به مدت 4 تا 8 هفته نیاز به استفاده از پوزیشنر خواهید داشت.
بسط دهنده کام
بسط دهنده کام وسیله‌ای است که برای عریض‌تر کردن قوس فک بالایی استفاده می‌شود. این وسیله به شکل یک تری پلاستیکی است که در داخل قوس سقف دهان جایگذاری می‌شود و به وسیله پیچ‌هایی که اندازه آن را کنترل می‌کنند، به استخوان‌ها و مفاصل دهان فشار وارد می‌کند و عرض کام دهان را افزایش می‌دهد. هر بار که تنظیمات لازم بر روی بسط دهنده کام انجام می‌شود، این وسیله فشار ملایم و مداومی را بر روی دندان‌های آسیاب بالایی وارد می‌کند. متخصص ارتودنسی نکات لازم در مورد زمان و نحوه تنظیم بسط دهنده را به شما آموزش خواهد داد. هنگامی که عرض کام دهان شما به اندازه مطلوب رسید، باید چند ماه دیگر هم استفاده از بسط دهنده را ادامه بدهید تا حالت جدید کام دهان تثبیت شده و از برگشت آن به حالت قبلی جلوگیری شود.
سپر (بامپر) لب و گونه
گاهی اوقات لب‌ها و گونه‌های یک فرد بر روی دندان‌های او فشار وارد می‌کند و باعث ایجاد درد و ناراحتی برای او می‌شود. سپر یا بامپر لب و گونه، وسیله‌ای است که لب‌ها و گونه‌ها را از دندان‌ها دور نگه می‌دارد و فشار وارد بر دندان‌ها را کاهش می‌دهد یا حذف می‌کند. به این ترتیب، درد و ناراحتی که ممکن است به خاطر این فشارها برای بیمار ایجاد شده باشد نیز برطرف می‌شود.
نگه‌دارنده‌های متحرک
وقتی که دوره زمانی استفاده از ارتودنسی ثابت یا متحرک به پایان می‌رسد، متخصص ارتودنسی برای جلوگیری از برگشتن دندان‌ها به وضعیت قبل از درمان، به شما توصیه می‌کند که از نگه‌دارنده‌های متحرک استفاده کنید. این نگه‌دارنده‌ها یا به شکل یک صفحه هستند که روی سقف دهان شما قرار می‌گیرد و به یک میله فلزی در پشت دندان‌های جلویی بالا متصل می‌شود و یا به شکل یک بریس متحرک پلاستیکی ساخته می‌شود. از این نگه‌دارنده‌ها غالباً باید شب‌ها هنگام خواب استفاده شود. نگه‌دارنده‌ها ممکن است از نوع ثابت یا متحرک باشند. این وسیله بعد از مرتب شدن دندان‌ها به وسیله درمان ارتودنسی، دندان‌های شما را در موقعیت جدید و صحیح خود نگه می‌دارد. متخصص ارتودنسی آموزش‌های لازم در مورد نحوه مراقبت از نگه‌دارنده‌ها و مدت زمانی که باید از آن استفاده کنید را به شما ارائه خواهد کرد. رعایت دقیق دستورات و توصیه‌های متخصص در استفاده از نگه‌دارنده‌ها، اهیمت بسیار زیادی در جلوگیری از پسرفت نتایج درمان ارتودنسی شما خواهد داشت.
نگه‌دارنده‌های ثابت دندان‌های پایینی
نگه‌دارنده ثابت به شکل سیم‌هایی است که به پشت دندان‌های جلویی پایین در دهان شما چسبانده می‌شود. این نگه‌دارنده‌ها را می‌توان هر موقع که لازم باشد با نگه‌دارنده‌های متحرک تعویض کرد، به ویژه در زمانی که پلاک دندانی در پشت آنها تجمع کرده و برای بیمار مشکل‌ساز شود و یا دندانپزشک تشخیص بدهد که در صورت ادامه استفاده از آن ممکن است برای بهداشت دهان و دندان شما مشکل خاصی پیش بیاید.
هدگیر
متخصصین ارتودنسی از هدگیر برای بیمارانی استفاده می‌کنند که لازم است سرعت رشد فک‌های آنان کاهش داده شود. هد گیر معمولاً به شکل یک تسمه یا نوار پلاستیکی است که دور سر بیمار قرار می‌گیرد و به یک سیم فلزی در جلوی دهان او متصل می‌شود. این وسیله باعث کند شدن سرعت رشد فک می‌شود و دندان‌ها را در موقیت صحیح خود نگه می‌دارد تا فک‌های بالا و پایین به بهترین شکل بر روی هم منطبق شوند. از هدگیر برای درمان بیمارانی استفاده می‌شود که با مشکل اوربایت، یعنی جلوتر بودن فک بالایی نسبت به فک پایینی و یا آندربایت، یعنی جلوتر بودن فک پایینی نسبت به فک بالایی، مواجه هستند. هدگیر به آرامی بر روی دندان‌ها فشار می‌آورد و مانع از رشد بیشتر دندان‌ها و فک بالایی شما به طرف جلو می‌شود.
فورسس
فورسس (Forsus) یا ابزار مقاوم به ضعف فک، یک جایگزین برای هدگیر است که باعث افزایش رشد فک در نوجوانان می‌شود و از این طریق به رفع مشکل اوربایت در آنها کمک می‌کند. همچنین فورسس به بهبود اندازه دندان‌ها و رفع نیاز احتمالی به انجام جراحی فک نیز کمک می‌کند.
