تاثیر انواع ارتودنسی فانکشنال در موقعیت دندان ها و بافتهای نرم فک و صورت

اگر به ناهنجاری اوربایت مبتلا هستید یا ظاهرا در فک بالا و پایین شما فضای کافی برای رشد دندان‌ها نیست، بریس‌ها ممکن است برای رفع چنین ناهنجاری کافی نباشند. ارتودنسی‌های ثابت عمدتا برای مرتب‌کردن دندان‌ها طراحی شدند.

ارتودنسی فانکشنال یا به عبارتی ارتودنسی کاربردی به منظور تغییر شکل در فک و ایجاد تناسب بهتر در صورت درنظر گرفته شده اند. در این نوع ارتودنسی دندان ها بدون نیاز به کشیدن صاف و مرتب شده و نحوه قرارگرفتن دندان‌ها بر روی یکدیگر اصلاح می‌شود.

انواع مختلف بریس های سنتی به چه شکلی هستند؟

هدف از طراحی بریس‌های فانکشنال این است که دندان‌ها به شکل بهتر بر روی یکدیگر قرار بگیرند.
ارتودنسی فانکشنال دارای اشکال مختلف نظیر بلوک دوقلو و بریس‌های ثابت است. جهت کسب نتایج بهتر، معمولا بعد از ارتودنسی ثابت از بریس‌های فانکشنال استفاده می‌شود تا دندان‌ها در موقعیت بهتر قرار بگیرند.

بریس های دوقلو

بریس‌های دوقلو از پرطرفدار‌ترین نوع ارتودنسی فانکشنال هستند که اخیرا استفاده می‌شوند. این نوع بریس‌ها باعث می‌شوند دندان‌ها و فک پایین به جلو حرکت کرده درنتیجه وضعیت دندان‌های جلو در فک بالای کودکان درحال رشد اصلاح شود. بریس‌های دوقلو می‌توانند تفاوت چشمگیری را در وضعیت فک و دندان‌ها ایجاد کنند اما باید به مدت 6 ماه تا 1 سال تقریبا به‌صورت تمام وقت در دهان باشند.

بریس های ثابت فانکشنال

این نوع ارتودنسی از اتصال بریس فانکشنال به بریس ثابت تشکیل شده است. از مزایای این نوع ارتودنسی می‌توان به اصلاح همزمان ناهنجاری بایت و دندان‌ها و کاهش طول کلی درمان اشاره کرد. ارتودنسی فانکشنال ثابت معمولا برای کودکانی که دندان‌های جلوی فک بالای آن‌ها جلوتر است مناسب می‌باشد.

بریس های بایونیتور

بایونیتور یکی دیگر از تجهیزات ارتودنسی فانکشنال است که معمولا جهت درمان مشکلات بایت استفاده می‌شوند. عملکرد بایونیتور همانند تجهیزات ارتودنسی دیگر است و برای کودکان کم سن وسال که هنوز تعدادی از دندان‌های آن‌ها شیری است گزینه ایده‌آلی می‌باشد. این وسیله حتی در کاهش بیرون‌زدگی دندان‌ها قبل از ارتودنسی ثابت نیز موثر است.

چه کسانی به ارتوپدی فانکشنال فک نیاز دارند؟

نکته جالب این است که تعداد زیادی از افراد ازجمله کودکان، نوجوانان و بزرگسالان به تجهیزات ارتوپدی فانکشنال استخوان فک نیاز دارند. بنا به دلایلی که در این قسمت معرفی می‌کنیم هر فردی چه جوان و چه مسن ممکن است به درمان‌های ارتوپدی فانکشنال فک نیاز داشته باشد:
• کودکانی که به دلیل نحوه بد قرارگیری دندان‌ها روی یکدیگر، فک پایین آن‌ها در موقعیت نامناسب گیرافتاده و خیلی عقب قرار دارد. این امر موجب ضعیف شدن چانه شده و باعث می‌شود دندان‌های فوقانی آن‌ها خیلی جلوتر از حالت عادی قرار بگیرد (دندان خرگوشی). این قبیل افراد اغلب به درمان با تجهیزات فانکشنال نیاز دارند تا چهره‌ی آن‌ها حالت طبیعی یافته و لبخندشان زیباتر و کامل تر شود.
• کودکانی که بدون هیچ علت‌های پزشکی (نظیر دیابت، لوپوس و غیره) به سردردهای مزمن و مکرر مبتلا هستند مسلما باید برای چنین درمانی مورد ارزیابی قرار گیرند. به احتمال 95%، سردردهای مزمن و مکرر این قبیل کودکان ناشی از بایت بد است. (منظور از سردردهای مزمن سردردهایی هستند که 1 ماه یا بیشتر ادامه دارند). حتی اگر وضعیت قرارگرفتن دندان‌های آن‌ها در ظاهر و به چشم غیرمسلح کاملا طبیعی به‌نظر برسد باز هم علت سردرد می‌تواند ناشی از نحوه بد قرارگیری دندان ها باشد. باید به خاطر سپرد که ظاهر مناسب با اندازه مناسب دو مقوله کاملا متفاوت هستند. حتی اگر کودک در گذشته دندان‌های خود را ارتودنسی کرده باشد و همچنان سردرد مزمن داشته باشد باز هم علت چنین ناهنجاری می‌تواند ناشی از بایت نامناسب باشد. تغییراتی که بعد از خارج کردن بریس‌های سنتی فلزی در مسیر رشد فک صورت می‌گیرد می‌تواند هر شرایطی را تغییر دهد.
• بزرگسالانی که به سردردهای مزمن و مکرر همراه با صدای تلق و تلق فک در طول صحبت کردن یا جویدن غذا مبتلا هستند و یا سردرد آن ها بدون صدای فک می باشد باید برای درمان با تجهیزات فانکشنال متحرک و به سبک اروپایی با دقت مورد ارزیابی قرار گیرند (البته توسط فردی که می‌داند چگونه ارتوپدی فانکشنال فک انجام می‌شود). به‌ندرت پیش می‌آید که در چنین روش‌هایی، راه حل درمان سردردهای ناشی از اختلالات تمپورومندیبولار و مشکلات درد صورت وجود نداشته باشد حتی اگر قبلا یکبار از ارتودنسی استفاده شده باشد.
• بزرگسالان و نوجوانانی که مجبور شده‌اند به‌عنوان بخشی از پروسه درمان ارتودنسی با بریس‌های فلزی، دندان‌هایی آسیای کوچک دائمی ( دندان‌های دوراسی یا پرمولار) خود را بکشند و همچنین سردردهای مکرر دارند باید برای درمان ناهنجاری تمپورومندیبولار و نیاز به درمان با تجهیزات فانکشنال به‌دقت ارزیابی شوند.

ارتودنسی فانکشنال چگونه انجام می شود؟

از آن‌جایی که این نوع ارتودنسی در زمان رشد و تکامل بهتر عمل می‌کند بهترین سن برای شروع این نوع درمان در کودکان، حدود 4 تا 5 سالگی است. درمان معمولا در 2 مرحله صورت می‌گیرد:

فاز اول

برای بهبود وضعیت استخوان‌های فک بالا و پایین (ماگزیلا و مندیبل) در بیماران از تجهیزات دهانی استفاده می‌شود. دوره درمان معمولا 9 ماه تا 18 ماه طول می‌کشد اما این زمان گاهی‌اوقات طولانی‌تر نیز می‌شود.

عملکرد مرحله اول دقیقا به چه صورت است؟

بیماران در طی مرحله اول، جهت بهبود وضعیت استخوان‌های فک بالا و پایین خود و همچنین درصورت نیاز به گسترش کام خود از تجهیزات فانکشنال استفاده می‌کنند. هنگامی که ترکیبی از دندان‌های اولیه و ثانویه در دهان بیمار باشد تجهیزات فانکشنال بهتر عمل می‌کنند.
تجهیزات فانکشنال که جهت هدایت دندان‌ها به موقعیت صحیح خود و کمک به ترک عاداتی که موجب تضعیف عملکرد عضلات میشوند، طراحی شدند می‌توانند موجب بهبود شرایط نامناسب ارتودنسی، بهبود شکل صورت بیمار، تنظیم مجدد دندان‌ها و ایجاد قوس مناسب در فک شوند.
در طی فاز اول، تجهیزات فانکشنال مختلف نظیر اکسپندر کام (گسترش دهنده کام دهانی)، تجهیزات AFL و Myobrace برای استفاده در اختیار بیمار قرار میگیرند. پزشکان هر یک از موارد را به‌دقت ارزیابی می‌کنند، تجهیزات موردنیاز را انتخاب می‌کنند و طبق نیازهای هر فردی برنامه درمانی مناسب او را آماده می‌کنند.

فاز دوم

بعد از رشد فک و رویش تمام دندان‌های دائمی، بیماران درصورت لزوم برای صاف کردن دندان‌های خود از بریس‌هاس سنتی استفاده می‌کنند. دوره درمان فاز دوم تقریبا 9 تا 18 ماه طول می‌کشد اما در برخی موارد ممکن است درمان طولانی‌تر از این موعد شود.

‌آیا در فاز دوم همیشه به بریس های سنتی نیاز است؟

بعد از درمان با روش ارتودنسی فانکشنال، گام بعدی که بسیاری از بیماران بدان نیاز خواهند داشت درمان با بریس‌های سنتی است. وقتی این مرحله ضروری باشد پزشکان قطعا درمان با بریس سنتی را ارائه خواهند کرد.

فاز دوم چگونه اجرا می شود؟

بریس‌ها ممکن است متحرک باشند؛ یا بیماران می‌توانند از بین براکت‌های سرامیکی، فلزی یا پلاستیکی گزینه دلخواه را برای چسباندن روی دندان‌های خود انتخاب کنند. این تجهیزات معمولا موجب می‌شوند دندان‌ها بدون درد و به‌راحتی به جلو حرکت کنند. وایر یا به‌عبارتی سیم‌های ارتودنسی که امروزه به نسبت گذشته کمتر قابل توجه هستند با اعمال فشار آرام و مداوم در جهت درست موجب حرکت دندان‌ها به موقعیت مناسب می‌شوند.

فاز دوم معمولا چقدر طول می کشد؟

طول درمان در بیماران متفاوت است و در برخی موارد با توجه به عوامل مختلف نظیر سن بیمار، روش درمان و شدت ناهنجاری معمولا تا 3 سال طول می‌کشد. هرچه بیمار در اجرای دستورالعمل‌ها پشتکار داشته باشد درمان موثرتر خواهد بود. درمان زودهنگام در کودکان معمولا منجربه زمان‌بندی سریع‌تر در درمان می‌شود.

آیا برای عملکرد صحیح بریس ها نیازی به کشیدن دندان‌ها است؟

بله. برخی مواقع دندان‌ها باید کشیده شوند تا برای صاف و مرتب شدن دندان‌های دیگر فضای کافی در دهان وجود داشته باشد.

آیا کشیدن دندان شیری مفید است؟

معمولا نه. این روش ممکن است نوعی ترمیم سریع و موقت باشد که موجب می‌شود دندان‌های دائمی که تازه رشد کردند یا از قبل در دهان بودند خصوصا دندان‌های جلویی در فک پایین، صاف و مرتب شوند اما درحقیقت این روش میتواند موجب گیرافتادن دندان‌های دائمی در فک شده یا مانع رشد دندان‌های دائمی دیگری شود که هنوز رویش نکردند و در استخوان فک در حال شکل‌گیری هستند. این شرایط موجب می شود دندان‌ها در استخوان فک گیر‌ کنند. چندین سال بعد چنین دندان‌های دائمی که در فک به دام افتادند باید کشیده شوند.

روش جدید ارتودنسی فانکشنال فک با مشکل کشیدن دندان‌های دائمی مقابله می کند

در ارتودنسی‌های سنتی که با به کارگیری بریس‌های فلزی ثابت (چسبیده) انجام می‌شوند معمولا ترجیح داده می‌شود دندان‌های دوراسی (پرمولار) موجود در قوس دندانی در طرفین دهان کشیده شوند تا فضای کافی برای تنظیم مجدد مابقی دندان‌های دائمی در دهان وجود داشته باشد. در این روش اغلب قوس‌های دندانی کوچکتر شده و درنتیجه لب جمع شده یا به داخل کشیده می‌شود و موجب می‌شود لبخند کوچکتر، محدودتر و نازیبا شود. بسیاری از متخصصین ارتودنسی اصرار دارند که چنین اتفاقی صورت نگیرد اما کافی است نگاهی به اطراف خود و افرادی که چنین کاری را انجام دادند بکنیم و متوجه شویم که این روش همچنان انجام می شود.
" ظاهر ارتودنسی " اسم مستعاری است که برای ظاهر مسطح لب‌ها و صورت بکار می‌رود. درحقیقت انتخاب این نام تصادفی نیست و معنایی در پشت آن نهفته است. البته چنین مواردی برخی مواقع اتفاق می‌افتد نه همیشه. نکته مهم این است که باید از انجام آن خودداری کنیم. یکی دیگر از مشکلات مرتبط با کشیدن 4 دندان پرمولار یا به عبارتی 4 دندان اسیای کوچک و دائمی که در هر نیم قوس فک وجود دارد، این است که این روش هیچ تاثیری در ایجاد فضای کافی برای رشد دندان عقل (سومین دندان پرمولار) در دهان ندارد. درنتیجه سومین دندان‌های پرمولار نیز اغلب کشیده می‌شوند.
بدین ترتیب 8 دندان دائمی کشیده می‌شوند. اصلا خوب نیست! از طرفی کشیدن دندان‌های عقل از طریق جراحی، روشی است که با خطر، دوره بهبود سخت و دردناک و هزینه زیاد همراه است (و معمولا تزریق آرامش بخش دورن سیاهرگی). دوباره خاطر نشان می‌کنیم که کشیدن دندان عقل نیز روش خوبی نیست! اما با این حال در بسیاری از بیمارانی که بریس‌های فلزی سنتی داشتند مکررا شاهد آن هستیم.

بهترین روش برای حل مشکل کشیدن دندان چیست؟

بهترین روش برای حل مساله کشیدن دندان در ارتودنسی فانکشنال فک ارائه شده است. جدیدترین روش برای حل مشکل کشیدن دندان به‌عنوان بخشی از درمان ارتودنسی و زمانی که دندان‌ها نباید کشیده شوند این است که به جای روش سنتی کشیدن دندان‌های دوراس در گوشه‌های جلوی دهان، دندان های مولاری که سن رویش آن ها 12 سالگی است (دومین مولار) را از عقب دهان بکشیم. در این روش دندان‌هایی که در مقابل محل کشیده شدن دندان قرار دارند به داخل یا عقب کشیده نمی شوند درنتیجه زیبایی و کامل بودن لبخند حفظ می‌شود.

از طرفی، این یک روش ساده و راحت برای کشیدن دندان است و دوره بهبود آن در افراد جوان خیلی زود است. در نهایت ، مورد مهمتر این است که وقتی مولرهای دوم کشیده می‌شوند با ایجاد فضای کافی، دندان‌های باقی مانده بعدها به‌طور نامرتب رشد نکرده و مجددا مرتب و صاف می شوند. سومین مولر باقی‌مانده (دندان عقل) در محل قبلی دندان مولر دوم که کشیده شده رشد می‌کند که این امر احتمال آسیب دیدن دندان مولر سوم را کاهش می‌دهد. به‌عبارت ساده‌تر، بیماران هرگز مجبور نخواهند بود روش سخت و دردناک جراحی کشیدن دندان عقل را تحمل کنند.
از این رو، در پایان کار و درمقایسه با روش‌های قدیمی‌تر که در آن چهارمین دندان مولر باید کشیده شود در این روش بیمار علاوه‌بر این‌که 28 دندان در دهان دارد، از لبخند کامل و زیبا بی نصیب نشده و 4 دندان‌ او کمتر کشیده خواهد شد.
اما این تمام قضیه نیست. ارتودنسی فانکشنال موجب می‌شود دندان‌های جلو در فک فوقانی کمتر دچار رترکشن شوند. این موضوع به نوبه خود باعث می‌شود در قسمت جلوی بایت فضای کافی وجود داشته باشد تا فک تحتانی به جلو حرکت کند. این شرایط در عوض مانع ( یا حتی موجب درمان ) مشکلات دردناک اختلالات تمپورومندیبولار می‌شود. پس خوب است!

آیا بسیاری از متخصصین ارتودنسی دومین دندان مولر را به همین روش می کشند؟

برخی بله، اما خیلی از آن‌ها این کار را نمی‌کنند چراکه این روش درمقایسه با روش قدیمی و سنتی خشن به‌نظر می‌رسد. اما با این حال یک روشی است که اثبات شده و با نتایج عالی همراه است و درحقیقت تکنیکی است که توسط برخی از بهترین متخصصین ارتودنسی در کشور آموزش داده شده است. از دیگر مزایای این روش می‌توان به: مدرن بودن، راحتی آن برای بیماران، بهبود لبخند، بهبود مشکل بایت ودر نهایت بهبود بیشتر اختلالات مفصل فکی، گیجگاهی اشاره کرد.

آیا می توان ارتودنسی فانکشنال را جایگزین بریس ها کرد؟

همیشه نه. تغییر شکل فک در درمان ارتودنسی فانکشنال در بسیاری از افراد، میتواند فضایی را برای دندانها ایجاد کند تا بتوانند به موقعیت مناسبی که برای آنها آماده شده جابجا شوند. در موارد دیگر، ممکن است برای جابجایی و حرکت دندان ها به موقعیت صحیح خود به بریس یا سایر درمان های ارتودنسی نیاز باشد.
پزشکان نمیتوانند همیشه پیش بینی کنند که آیا بیمار در درمان خود علاوه بر ارتودنسی فانکشنال به بریس هم نیاز خواهد داشت یا بدون بریس هم می تواند درمان را انجام دهد.